Yer fıstığı dünyada 4 ana hat doğrultusunda işlenmektedir:

1. Yağ
2. Kahvaltılık (fıstık ezmesi)
3. Ham madde (bütün, dilimli, un halinde, parçalanmış vs.)
4. Çerezlik (düz kavrulmuş, soslanmış, kaplanmış vs.)

Ayrıca yer fıstığı kabukları; hayvan yemi üretiminde, sabun, yapay kömür, briket ve sunta yapımında ve kümes hayvancılığında altlık olarak kullanılmaktadır.

Dünya fıstık üretimi ile karşılaştırıldığında, Türkiye’nin üretimi önemsiz düzeydedir ve ülkemizde yer fıstığı çoğunlukla sade kavrulmuş çerezlik olarak tüketilir. Türkiye’nin Adana’dan sonra gelen ikinci büyük fıstık üreticisi ili olan Osmaniye aynı zamanda ülkemiz fıstık ticaretinin merkezi konumundadır. Türkiye’deki yer fıstığı ticaretinin %80-%90’ı Osmaniye’de gerçekleştirilmektedir.

Osmaniye’de 350 büyük ve küçük ölçekli fıstık üreticisi ve 97 fıstık işleme tesisi bulunmaktadır. Bunların büyük bir çoğunluğu yalnızca kabuk ayırma, kurutma ve 5 kiloluk veya daha fazla miktarlarda ürün için toptan satış öncesinde kavurma hizmeti sunmaktadır. Yaklaşık 5 işletmede ise yer fıstığı küçük paketler halinde perakendecilere satmaktadır.

Bir işletme fıstık ezmesi üretmekte, birkaç işletme de fıstığı başka şekillerde (çikolata kaplama, draje gibi) işlemektedir. Bununla birlikte yer fıstığına değer kazandırma konusunda Osmaniye’de halen atılabilecek önemli adımlar bulunmaktadır.

Osmaniye’de üretildiği biçimiyle yer fıstığı, ne katma değeri tam olarak değerlendirilebilen bir üründür, ne de Osmaniye açısından ekonomik rekabet potansiyeli bulunmaktadır. Bununla birlikte katma değerini artıracak biçimde işlenmesi (fıstık ezmesi, fıstık yağı üretimi, sos/çikolata/şeker kaplama gibi) ve fıstık kabuğu değerlendirilerek alternatif ürünlerin (briket, yapay kömür, vb.) piyasaya sunulması halinde önemli bir ekonomik potansiyele ulaşılacağı düşünülmektedir. Osmaniye’nin fıstık ticaretinin merkezi olması özel durumu, mevcut üretim potansiyeli ve bu alandaki bilgi birikimi, en büyük üretim alanı olan Adana’ya yakınlığı ve alternatif ürünlerin İŞGEM bünyesinde teşvik edilerek geliştirilebilecek olması gibi nedenler Osmaniye açısından geleneksel olan bu ürünün girişimcilere fırsat sunan öncelikli sektörler arasında yer almasını sağlamıştır.

İşlenmiş yer fıstığı ürünlerinin üretimi genellikle hammaddenin boy, cins, tohum gibi standartlaşmasını gerektirmektedir. Belirli yer fıstığı türleri, örneğin yağ çıkartmak veya fıstık ezmesi yapmak gibi farklı işleme işlemleri için, verimli bir biçimde işlenememektedir. Saha çalışmaları sürecinde yapılan görüşmelerde, aralarında Ticaret Borsası, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü gibi fıstık sektörüyle yakından ilişkili aktörlerin de bulunduğu yetkililerden Osmaniye’de yetişen yer fıstığının işlemeye çok elverişli olmadığı bilgisi alınmıştır. Bu durumun, orta ve uzun vadede fıstık üretiminde standartların oluşturulması, geliştirilmesi ve üretimin farklı aşamalarını kontrol edecek bir şemsiye örgütün (fıstık borsası gibi) kurulması ile üstesinden gelinebileceği çözüm önerisi olarak sunulmuştur. Üretimin zaman içerisinde yapısal dönüşümünü öngören bu tür bir çözüm, Osmaniye’nin fıstık üretimini yeniden şekillendirmesini gerektirecek ve kuşkusuz yer fıstığı üreticilerini etkileyecektir. Bu konuda tespit edilen bir sorun, yerelde böyle bir dönüşüme duyulan isteksizliktir. Bu husus Osmaniye Ticaret Odası, Korkut Ata Üniversitesi ve OSB Müdürlüğü temsilcileriyle yapılan görüşmelerde dile getirilmiş ve not edilmiştir.

Osmaniye’nin avantajı, yer fıstığı pazarlaması konusunda neredeyse Türkiye’nin tekeli konumunda olmasından gelmektedir. Yer fıstığı kalitesinin düşük olması ve buna bağlı işleme güçlükleri nedeniyle her ne kadar kısa vadede bu sektörün rekabetçi bir sektör haline gelmesi zor görünse de, ürünün Osmaniye ile neredeyse özdeşleşmiş olduğunu ve ekonomi içerisindeki payını göz ardı etmek mümkün değildir. Bu gerekçelerle gelecekte farklı fırsatlar sunabilecek olan bu gelenekselleşmiş sektörün değer zincirinin analiz edilmesine karar verilmiştir. Böylelikle en azından sektörün potansiyeli ortaya konulacak ve bu alanda daha önce yapılmamış olan bir analitik çalışma ihtiyacı giderilecektir.